ای ایران :سرود ملی غیر رسمی ایرانیان
همه چیز از جو گیرشدن سه هنرمند وطن دوست ایرانی به نام های حسین گل گلاب (استاد دانشگاه و تصنیف سرا) روح الله خالقی(موسیقی دان) غلامحسین بنان (استاد آواز) و درپی سیلی خوردن افسر ایرانی به دست سرباز انگلیسی در خاک اشغال شده کشور به دست متفقین رخ داد!حسین خان گل گلاب این صحنه را می بیند و با چشمان خیس به استودیوی روح ا... خالقی می رود و ماجرا را برای خالقی و غلامحسین خان بنان بازگو می کند و در همان حال چند سطری بدین شرح می نویسد:ای ایران ای مرز پرگهر
ای خاکت سرچشمه ی هنر
دور از تو اندیشه بدان
پاینده مانی و جاودان
ای دشمن! ار تو سنگ خاره ای من آهنم
جان من فدای خاک پاک میهنم...
روح الله خالقی نیز همانجا موسیقی اش را نوشت و بنان نیز آن را خواند و در یک هفته تصنیف " ای ایران " با ارکستر بزرگ در روز 27 مهر سال 1323 در تالار دبستان نظامی ( دانشکده افسری فعلی ) کنسرت انجمن موسیقی ملی به رهبری خالقی برگزار شد .
روح الله خالقی در کتاب سرگذشت موسیقی ایران می نویسد:" آهنگ این سرود با آن همه تاثیر موجب شد که وزیر فرهنگ، هیات نوازندگان را به مرکز پخش صدا فرستاد و صفحه ای از این سرود ضبط شد تا همه روزه از رادیو تهران پخش شود. "
از آن پس ای ایران به زمزمه همیشگی ایرانیان تبدیل شد و در بزن گاه های مختلف خود را نشان داد. ویژگی کلام سرود چه از نظر مفهوم و چه از نظر روانی اشعار به همه گروه های سنی این امکان را می داد که دست کم بند اول آن را به خاطر بسپارند چنانکه به جرات می توان گفت این تنها شعر و سرودی است که میلیون ها ایرانی آن را در حافظه خویش ثبت کرده اند. به همین دلیل در فرصت های مختلف یکی از تقاضاهای شنوندگان از رادیو و تلویزیون پخش سرود ای ایران است.
ارکستر موسیقی ملی به رهبری فرهاد فخرالدینی هم در یک پیمان نانوشته ملزم به اجرای چندین باره این سرود شده است چنانکه رهبرارکستر می گوید: وقتی مردم در پایان کنسرت ها اجرای سرود را درخواست می کنند ما نمی توانیم اجرا نکنیم.
زنده یاد خالقی در مقدمه سرود، هنرمندانه از یک تم انگاره بختیاری بهره برده است بطوریکه تشخیص آن بسیار دشوار می کند. نگاهی به کارنامه هنری وی نیز میزان آشنایی وعلاقه مندی او به موسیقی بختیاری را نشان می دهد. استفاده از نغمه های موسیقی نواحی ایران در موسیقی شهری، امروزه امری متداول است، ولی کمتر کسی می تواند نسخه ای متفاوت و برگرفته از آهنگ های بومی را ارایه دهد و معمولا عین آهنگ رایج در یک منطقه با ارکستری شهری اجرا می شود. استفاده از فواصل پرشی چهارم و پنجم، در کنار ریتم پر تب و تاب، هیجان سرود را تضمین می کند. علاوه بر این به کار گرفتن فاصله پرشی ششم نیز بدعتی در موسیقی ایرانی به حساب می آید. نحوه تلفیق شعر و آهنگ در بیان مفهوم و ایجاد ارتباط با شنونده حرف نخست را می زند. برای نمونه آنجا که شعر از نظر مفهومی دشمن را مورد خطاب قرار می دهد آهنگ نیز به نقطه اوج می رود تا خطاب قرار دادن دشمن توام با فریاد باشد.
ای دشمن ار توسنگ خاره ای من آهنم .... جان من فدای خاک پاک میهنم
بهره گیری از تکنیک دو صدایی و سازگار با موسیقی ایرانی ، نفوذ کلام را قوت می بخشد. یعنی وقتی گروه کر مردان مصرع ای دشمن ار تو سنگ خاره ای من آهنم را سر می دهند، پیش از آنکه هجای دوم آهنم ادا شود، گروه کر زنان همان مصرع را با تغییری اندک چنین آغاز می کنند دشمن ار تو سنگ خاره ای من آهنم. از نظر جامعه شناسی و توجه به اینکه وطن برای زن و مرد ارزش یکسانی دارد و در مقوله دفاع از وطن زنان پا به پای مردان و به تبع آنان حرکت می کنند، زیبایی سرود بیش از پیش خودنمایی می کند اما وقتی نوبت به مصرع پایانی بیت آخر می رسد زن و مرد به طور هم صدا و هم زمان صدا سر می دهند:
پاینده باد خاک ایران ما
ای ایران بی گمان گفتنی های زیادی دارد. اینکه دقیقا در چه مقطعی ساخته شد؟ آیا پیش از آن ذهنیتی برای این کار وجود داشت؟ دکتر گل گلاب و روح الله خالقی چگونه با هم همکاری می کردند؟ چه کسی پیشنهاد آن را داده بود؟ و بسیاری پرسش های دیگر که برای نسل حاضر و نسل های بعد ممکن است پیش بیاید. شاید بازماندگان این دو بزرگوار بتوانند در این خصوص کمکی بکنند. آنچه مسلم است ای ایران حاصل عشق و ایران دوستی چند هنرمند پاک سیرت بود که در فضایی ویژه مجال بروز یافت و بر مصداق آنچه از دل برآید لاجرم بر دل نشیند، بر دل ها نشست. یافتن رمز توفیق آن کاری چند جانبه است و حوزه های مختلف اجتماعی ، سیاسی ، روانشناسی و... را در می نوردد اما از نگاه شعر و موسیقی شاید بتوان این موارد را بر شمرد.
سرود «ای ایران» سرود ملی غیر رسمی ایران است.اما هیچگاه سرود هیچیک یک از دولت‌های ایران نبوده‌است، می‌توان آن را سرودی میهنی صرف نظر از نوع حکومت در ایران دانست؛ از این سرود در نخستین سال‌های پس از انقلاب ۵۷ و تا پیش از گردآوری سرود پاینده بادا ایران، به‌عنوان سرود ملی استفاده می‌شده‌است.
ویژگی‌های سرود ای ایران
یک : تک‌تک واژه‌های به کار رفته در سروده، فارسی است و در هیچیک از ابیات آن کلمه‌ای معرب یا غیر فارسی وجود ندارد. سراسر هر سه بند سرود، سرشار از واژگان سلیس و روان وخوش‌تراش فارسى است. زبان پاکیزه‌اى که هیچ واژه بیگانه در آن راه پیدا نکرده است، و با این همه هیچ واژه‌اى نیز در آن مهجور و ناشناخته نیست ودرک و دریافت متن را دشوار نمى‌سازد.
دو: توصیف مفهوم و زیبایی های عنصر وطن دوستی به طور طبیعی برای شهروندان هر کشوری دلپذیراست
سه : سرود ای ایران از هرگونه گرایش سیاسی ، مذهبی و قومی پرهیز میکند به همین خاطر جاودانی وهمه پذیر است.
چهار: ویژگی سرود «ای ایران» در بافت و ساختار شعر آن است، به‌گونه‌ای که تمامی گروه‌های سنی، از کودک تا بزرگ‌سال می‌توانند آن را اجرا کنند. همین ویژگی سبب شده تا این سرود در تمامی مراکز آموزشی و حتی کودکستان‌ها قابلیت اجرا داشته باشد.
پنج : واژه ها با نغمه های موسیقی آنچنان درست تلفیق شده که موسیقی و واژه ها در اوج هماهنگی و رسایی و کامل و بدون نقص ، به هم ریختگی و ادای نافهموم کلام به گوش می رسند
شش: ریتم آهنگ دو چهارم با شتاب به نسبت بالایی می باشد که حالتی بسیار حماسی دارد و رژه سربازان را تداعی می کند
هفت: فراگیری این سرود به لحاظ امکانات اجرایی است که به هر گروه یا فرد، امکان می‌دهد تا بدون ساز و آلات و ادوات موسیقی نیز بتوان آن را اجرا کنند.
هشت: آهنگ این سرود که در آواز دشتی خلق شده، از ساخته‌های ماندگار «روح‌الله خالقی» است. ملودی اصلی و پایه‌ای کار، از برخی نغمه‌های موسیقی بختیاری که از فضایی حماسی برخوردار است، گرفته شده. گردش زیبای نغمه ها در فواصل دستگاه شور و آواز دشتی که برای گوشهای ایرانی جذبه زیادی دارد. زنده یاد خالقی در کتاب سرگذشت موسیقی ایران به فراگیر بودن دستگاه شور و علاقه وافر ایرانیان به آن اشاره کرده است.
این سرود در اجرای نخست خود به‌صورت کر خوانده شد. اما ساختار محکم شعر و موسیقی آن سبب شد تا در دهه‌های بعد خوانندگان مطرحی همانند «غلامحسین بنان» و نیز «اسفندیار قره‌باغی» آن را به‌صورت تک‌خوانی هم اجرا کنند.
ای ایران ای مرز پر گهر
ای خاکت سرچشمه هنر
دور از تو اندیشه بدان
پاینده مانی و جاودان
ای … دشمن ارتو سنگ خاره ای من آهنم
جان من فدای خاک پاک میهنم
مهر تو چون شد پیشه ام
دور از تو نیست اندیشه ام
در راه تو ، کی ارزشی دارد این جان ما
پاینده باد خاک ایران ما
سنگ کوهت دُر و گوهر است
خاک دشتت بهتر از زر است
مهرت از دل کی برون کنم
برگو بی مهر تو چون کنم
تا … گردش جهان و دور آسمان بپاست
نور ایزدی همیشه رهنمای ماست
مهر تو چون شد پیشه ام
دور از تو نیست ، اندیشه ام
در راه تو ، کی ارزشی دارد این جان ما
پاینده باد خاک ایران ما
ایران ای خرم بهشت من
روشن از تو سرنوشت من
گر آتش بارد به پیکرم
جز مهرت بر دل نپرورم
از … آب و خاک و مهر تو سرشته شد دلم
مهرت ار برون رود چه می شود دلم
مهر تو چون ، شد پیشه ام
دور از تو نیست ، اندیشه ام
در راه تو ، کی ارزشی دارد این جان ما
پاینده باد خاک ایران ما
پ ن -ویکی پدیا: در کل این سرود تنها چهار واژهٔ عربی "فدا"، "دُر"، "دُوْر" و "نور" به کار رفته است.
http://fa.wikipedia.org/
برچسب‌ها: ای ایران, سرود ملی راستین ایرانیان, روخ الله خالقی, غلامحسین بنان, حسین گل گلاب, فرهاد فخرالدینی اسفندیار قره‌باغی, اسفندیار قره‌باغی
7thghoghnoos@
